رتینول ماده‌ای فعال است که در کرم‌ها، لوسیون‌ها و سرم‌های مراقبت از پوست یافت میشود. این ترکیب به دلیل خواص ضد پیری شناخته شده است و در پاکسازی آکنه نقش موثری ایفا می‌کند. محصولات حاوی رتینول به‌صورت گسترده بدون نیاز به نسخه در دسترس هستند، اما رتینوئیدهای با غلظت بالاتر تنها با تجویز پزشک قابل تهیه‌اند.
رتینول چیست؟
رتینول، یکی از مشتقات ویتامین A، در حوزه مراقبت از پوست کاربردهای فراوانی دارد. این ماده هم برای درمان آکنه به کار می‌رود و هم به دلیل اثرات ضد پیری موردتوجه قرار گرفته است. شما می‌توانید محصولات حاوی رتینول را بدون نسخه یا با مراجعه به پزشک خریداری کنید. پزشکان ممکن است داروهایی با غلظت‌های بالاتر رتینوئیدها تجویز کنند که اثربخشی بیشتری داشته باشند. رتینول به‌صورت یک درمان موضعی عمل می‌کند، یعنی مستقیما روی پوست اعمال میشود. این ماده در اشکال مختلفی عرضه میشود، از جمله:
- کرم‌ها
- ژل‌ها
- لوسیون‌ها
- پمادها
- سرم‌ها
همچنین، رتینول گاه به‌عنوان یکی از اجزای تشکیل‌دهنده محصولات آرایشی نیز به کار می‌رود.
رتینول چه تاثیری بر پوست دارد؟
رتینول با تحریک تولید سلول‌های جدید پوستی (نوسازی سلولی) عمل می‌کند و به باز کردن منافذ مسدود شده پوست کمک می‌کند. این ماده با لایه‌برداری پوست و افزایش تولید کلاژن، ظاهر خطوط ریز و چین‌وچروک‌ها را بهبود می‌بخشد. نتیجه این فرایند، منجر به جوانسازی پوست میشود.
انواع مختلف محصولات رتینول
محصولاتی که به‌صورت مستقیم روی پوست استفاده می‌شوند، به‌عنوان محصولات «موضعی» شناخته می‌شوند. انواع متعددی از رتینوئیدهای موضعی در دسترس هستند که موارد زیر را شامل می‌شوند:
- آداپالن (Differin®، Epiduo®)
- آلیترتینویین (Panretin®)
- بکساروتن (Targretin®)
- تازاروتن (Tazorac®، Avage®)
- ترتینوئین (Atralin®، Avita®، Refissa®، Renova®، Retin-A®، Tretin-X®)
مدت زمان اثرگذاری رتینول
رتینول از لحظه استفاده، فعالیت خود را در سلول‌های پوست آغاز می‌کند، اما مشاهده بهبود قابل‌توجه در ظاهر و حس پوست ممکن است چندین هفته به طول انجامد. در واقع، در روزهای ابتدایی استفاده، ممکن است به دلیل سازگاری پوست با رژیم جدید، وضعیت پوست شما موقتا بدتر به نظر برسد.
رتینول چه مواردی را درمان می‌کند؟
محصولات متعددی حاوی رتینول بدون نیاز به نسخه برای بهبود ظاهر پوست به بازار عرضه شده‌اند. درصورتی‌که این محصولات اثربخشی مورد انتظار را نداشته باشند، می‌توانید با یک متخصص پوست (پزشکی که در بیماری‌ها و شرایط پوستی تخصص دارد) مشورت کنید تا درباره محصولات تجویزی قوی‌تر که کارایی بیشتری دارند، راهنمایی شوید. تحقیقات نشان می‌دهند که رتینوئیدهای موضعی می‌توانند در درمان آکنه، جای زخم‌های ناشی از آکنه و ترک‌های پوستی موثر باشند.
علاوه بر این، رتینول به دلیل خواص ضد پیری خود شناخته شده است. به طور خاص، رتینول برای شرایط زیر مفید است:
رتینول برای آکنه
آکنه یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است که زمانی رخ می‌دهد که منافذ پوست با سلول‌های مرده یا چربی‌ها مسدود شوند. این انسداد می‌تواند با ایجاد جوش‌های سرسیاه، سرسفید یا انواع دیگر جوش‌ها همراه باشد. رتینول با جلوگیری از بسته‌شدن منافذ، به درمان آکنه کمک می‌کند. بااین‌حال، در دو ماه نخست استفاده، ممکن است همچنان جوش‌هایی ببینید و حتی گاهی پوست شما بدتر به نظر برسد؛ پدیده‌ای که گاه به «پاکسازی رتینول» معروف است. اما با تداوم استفاده، به‌تدریج پوستی شفاف‌تر خواهید داشت.
رتینول برای زخم‌های آکنه
زخم‌های آکنه در نتیجه آسیب و التهاب پوستی به وجود می‌آیند. این لکه‌های صورتی، قرمز یا تیره که پس از بهبود آکنه روی پوست باقی می‌مانند، ممکن است هفته‌ها دوام بیاورند. دست‌کاری یا فشاردادن جوش‌ها نیز می‌تواند آسیب بیشتری به پوست بیاورد و حتی زخم‌های دائمی ایجاد کند.
درمان‌های موضعی رتینول با کاهش التهاب و تورم ناشی از جوش‌ها، باعث بهبود این وضعیت می‌شوند و جلوی بروز جوش‌های جدید را می‌گیرند. بااین‌حال، رتینول موضعی معمولا برای زخم‌های عمیق آکنه (فرورفته یا برجسته) اثربخشی کامل ندارد.
رتینول برای لکه‌های تیره
لکه‌های تیره (هایپرپیگمانتاسیون) اغلب به دلیل آسیب‌های ناشی از نور خورشید ایجاد می‌شوند. اگر لکه‌های قهوه‌ای روشن تا تیره روی صورت، دست‌ها، گردن یا بازوهای خود مشاهده می‌کنید، این‌ها نتیجه تجمع ملانین، رنگ‌دانه طبیعی پوست هستند. بااین‌حال، اگر از ظاهر آن‌ها را دوست ندارید، روش‌ها و درمان‌های موضعی متعددی وجود دارند که می‌توانند موثر باشند.
برخی افراد گزارش کرده‌اند که رتینول موضعی لکه‌های پوستی آن‌ها را روشن‌تر می‌کند، هرچند این فرایند ممکن است ماه‌ها طول بکشد و گاهی برای پوست تحریک‌کننده باشد. در صورت نگرانی درباره لکه‌های تیره، مشاوره با یک متخصص پوست توصیه میشود.
رتینول برای منافذ بزرگ
منافذ، روزنه‌هایی در سطح پوست هستند که امکان خروج مو و چربی‌های طبیعی بدن را فراهم می‌کنند. هنگامی که این منافذ با سلول‌های مرده یا چربی مسدود شوند، بزرگ‌تر و نمایان‌تر به نظر می‌رسند. رتینول موضعی با افزایش چرخه بازسازی سلول‌های پوستی که پوست را ضخیم‌تر می‌کند و جلوگیری از انسداد منافذ، باعث کاهش اندازه و ر درمان منافذ باز پوست میشود.
رتینول برای ملاسما
ملاسما، اختلالی شایع در پوست است که با ایجاد لکه‌ها یا نواحی تیره در مناطق در معرض آفتاب بروز می‌کند. عواملی مانند نور خورشید، گرما و تغییرات هورمونی می‌توانند تولید ملانین را افزایش دهند و منجر به لکه‌های صاف یا شبیه کک‌ومک با رنگ قهوه‌ای روشن، قهوه‌ای تیره یا خاکستری مایل به آبی شوند. این عارضه در دوران بارداری شیوع بیشتری دارد.
اگر باردار هستید، پیش از استفاده از هرگونه داروی خوراکی، موضعی یا مکمل، باید از یک پزشک مشاوره بگیرید. در غیر این صورت، استفاده از رتینوئید موضعی مانند ترتینوئین ممکن است به کم‌رنگ‌شدن لکه‌های ملاسما کمک کند.
رتینول برای ضایعات سارکوم کاپوزی
سارکوم کاپوزی (Kaposi sarcoma)، نوعی سرطان نادر است که معمولا افراد با سیستم ایمنی ضعیف را درگیر می‌کند. مبتلایان به این بیماری اغلب شاهد بروز لکه‌ها یا نواحی تیره‌ای هستند که ممکن است صاف یا برجسته به نظر برسند و رنگ‌هایی مانند آبی، سیاه، صورتی، قرمز یا بنفش داشته باشند. آلیترتینویین، یکی از انواع رتینوئیدها، می‌تواند رشد سلول‌های سارکوم کاپوزی را کاهش دهد. اگرچه این ماده بیماری را درمان نمی‌کند، پزشک ممکن است استفاده از ژل آلیترتینویین را روی ضایعات توصیه کند تا پیشرفت آن‌ها را کاهش دهد.
رتینول برای پسوریازیس
پسوریازیس یک بیماری پوستی التهابی است که در آن سلول‌های جدید پوست با سرعت غیرطبیعی رشد می‌کنند. این رشد سریع منجر به تجمع سلول‌ها و تشکیل بثورات ضخیم و پوسته‌دار به رنگ صورتی یا قرمز میشود. رتینول موضعی با کاهش سرعت رشد بیش از حد سلول‌ها و تسکین التهاب، می‌تواند با بهبود این بثورات همراه باشد. بااین‌حال، ازآنجاکه رتینول ممکن است پوست را تحریک کند، معمولا توصیه پزشکان این است که آن را همراه با استروئیدهای موضعی به کار ببرید.
رتینول برای ترک‌های پوستی
ترک‌های پوستی، زخم‌هایی هستند که در اثر کشیدگی پوست به دلیل بارداری، افزایش یا کاهش شدید وزن، یا رشد سریع عضلات به وجود می‌آیند. این خطوط در ابتدا به رنگ صورتی، قرمز یا بنفش ظاهر می‌شوند و به‌تدریج کم‌رنگ شده و به رنگ نقره‌ای یا سفید درمی‌آیند. رتینول موضعی می‌تواند به کاهش نمایان بودن ترک‌های پوستی کمک کند، اما پیش از استفاده در دوران بارداری یا شیردهی، حتما از یک پزشک متخصص مشاوره بگیرید.
نحوه استفاده از رتینول
پیش از استفاده اولیه از رتینول، مقدار کمی از آن را روی ناحیه کوچکی از پوست (تست پچ) امتحان کنید تا از نبود واکنش منفی مطمئن شوید. اگر پس از چند روز قرمزی یا خارش شدیدی مشاهده نکردید، می‌توانید رتینول را به روتین شبانه مراقبت از پوست خود اضافه کنید. برای استفاده صحیح، به دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی یا توصیه‌های پزشک توجه کنید. به‌طورکلی، مراحل زیر را دنبال کنید:
- پوست خود را با پاک‌کننده‌ای ملایم شست‌وشو دهید و به‌آرامی خشک کنید. از ساییدن پوست هنگام استفاده از رتینول خودداری کنید.
- لایه‌نازکی از رتینول را روی کل صورت بمالید (دقت کنید که با دهان، بینی و چشم‌ها تماس پیدا نکند). مقدار مورد استفاده باید به‌اندازه یک نخود باشد. در دو هفته اول، رتینول را یک روز در میان مورد استفاده قرار دهید.
- در پایان، از مرطوب‌کننده‌ای غیرکومدون‌زا (که منافذ را مسدود نکند) استفاده کنید.
چند وقت یک بار می‌توانید از رتینول استفاده کنید؟
ازآنجاکه رتینول ممکن است پوست را تحریک کند، بهتر است استفاده از آن را به‌تدریج آغاز کنید. پس از تست پچ، ابتدا هر چند روز یک‌بار از آن استفاده کنید و سپس به‌تدریج دفعات را به یک یا دو بار در روز افزایش دهید. در روزهای اول ممکن است با قرمزی، خارش یا سوزش مواجه شوید. اما، این علائم با عادت‌کردن پوست به محصول کاهش می‌یابند.
آیا رتینول برای پوست شما مفید است؟
رتینول ماده‌ای موثر برای مقابله با پیری پوست و آکنه محسوب میشود، اما برای همه مناسب نیست. اگر به آلرژی مبتلا هستید یا پوست حساسی دارید، ممکن است بهتر باشد از محصولات مراقبتی با مواد جایگزین ضد پیری یا پاک‌کننده استفاده کنید. نکته مهم این است که رتینول حساسیت پوست به نور خورشید را افزایش می‌دهد. بنابراین، هنگام استفاده از آن، حتما کرم ضدآفتاب بزنید و تا حد ممکن از قرارگرفتن در معرض نور خورشید پرهیز کنید.
ترکیب رتینول با سایر درمان‌های موضعی پوست
رتینول را می‌توان با سایر درمان‌های موضعی پوست ترکیب یا به‌صورت متناوب استفاده کرد، اما به دلیل احتمال تحریک پوست توسط بسیاری از این درمان‌ها، باید بااحتیاط عمل کنید. مشورت با متخصص پوست می‌تواند به انتخاب بهترین روش ترکیب منجر شود.
ترکیب رتینول و اسید گلیکولیک
اسید گلیکولیک، نوعی اسید آلفا-هیدروکسی، به‌عنوان لایه‌بردار شیمیایی عمل می‌کند. استفاده متناوب از اسید گلیکولیک و رتینول می‌تواند در کاهش ظاهر لکه‌های تیره و جای زخم‌های آکنه موثر باشد. بااین‌حال، هر دو ماده ممکن است پوست را تحریک کنند. اگر قصد استفاده از هر دو را دارید، می‌توانید آن‌ها را در روزهای متناوب به کار ببرید یا اسید گلیکولیک را صبح و رتینول را شب استفاده کنید.
ترکیب رتینول و هیالورونیک اسید
اسید هیالورونیک یک مرطوب‌کننده قوی است که با کاهش تبخیر آب از سطح پوست عمل می‌کند. این ماده پوست را تسکین داده و آن را پرتر نشان می‌دهد، که می‌تواند برخی از اثرات تحریک‌کننده رتینول را خنثی سازد. افزودن این ماده به روتین شبانه، رطوبت مورد نیاز پوست را تامین خواهد کرد.
ترکیب رتینول و نیاسینامید
نیاسینامید، مشتقی از ویتامین B3، باعث پاکسازی آکنه و کاهش نشانه‌های پیری میشود. این ماده همچنین از پوست محافظت می‌کند و می‌تواند عوارض تحریک‌کننده رتینول را کاهش دهد. استفاده هم‌زمان از این دو می‌تواند اثرات مثبت مراقبت از پوست را بهبود بخشد.
ترکیب رتینول و سالیسیلیک اسید
هر دو رتینول و اسید سالیسیلیک برای درمان آکنه به کار می‌روند، اما هر دو می‌توانند پوست را خشک و تحریک کنند. خشکی بیش از حد پوست ممکن است تولید چربی را افزایش دهد و آکنه را تشدید کند. اگر قصد استفاده از هر دو را دارید، بهتر است به‌صورت متناوب عمل کنید: اسید سالیسیلیک را صبح و رتینول را شب به کار ببرید.
ترکیب رتینول و ویتامین C
ویتامین C به روشن‌کردن لکه‌های تیره و کاهش خطوط ریز و چین‌وچروک کمک می‌کند. رتینول نیز با کند کردن تجزیه کلاژن و افزایش خاصیت ارتجاعی، پوستی سفت‌تر و پرتر به ارمغان می‌آورد. ترکیب این دو می‌تواند بافت و رنگ پوست را یکنواخت‌تر سازد. بااین‌حال، هر دو محصول ممکن است پوست را تحریک کنند؛ بنابراین، بهتر است آن‌ها را به‌تدریج و جداگانه طی چند هفته به روتین خود بیفزایید. توصیه میشود ویتامین C را صبح و رتینول را شب استفاده کنید.
خواص رتینول برای پوست
رتینول از خواص متعددی برای پاکسازی پوست و مقابله با پیری برخوردار است. این ماده ضخامت و انعطاف‌پذیری پوست را بهبود می‌بخشد، تولید ملانین را کاهش می‌دهد، التهاب را تسکین می‌دهد و جلوی انسداد منافذ را می‌گیرد.
عوارض جانبی رتینول چیست؟
عوارض جانبی استفاده از رتینول موضعی معمولا موقتی هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- خشکی و تحریک پوست
- خارش یا سوزش
- قرمزی، پوسته‌پوسته شدن یا ایجاد حالت فلس‌دار در پوست
- افزایش حساسیت به آفتاب‌سوختگی
- این عوارض با سازگارشدن پوست با درمان جدید به‌تدریج کاهش می‌یابند.
استفاده از رتینول احتمال آفتاب‌سوختگی را افزایش می‌دهد که می‌تواند به پوست آسیب برساند. همچنین، مصرف دوزهای بالای رتینول ممکن است با افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست مرتبط باشد.
پیشگیری از عوارض جانبی رتینول
تغییرات جزئی در روتین مراقبت از پوست می‌تواند به کاهش قرمزی و تحریک ناشی از رتینول کمک کند. پیشنهادهای زیر ممکن است مفید باشند:
- تنها از یک محصول رتینول در هر زمان استفاده کنید.
- به‌جای استفاده روزانه، آن را یک روز در میان به کار ببرید.
- ۳۰ دقیقه پس از شست‌وشوی صورت صبر کنید و سپس رتینول را اعمال کنید.
- در صورت وجود آفتاب‌سوختگی، ترک‌خوردگی پوست یا تحریکات دیگر، رتینول را مورد استفاده قرار ندهید.
- از کرم ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰ استفاده کنید و از لباس‌ها و کلاه‌هایی برای محافظت در برابر نور خورشید بهره ببرید.
برای تعیین بهترین زمان استفاده از مرطوب‌کننده در روتین مراقبت از پوست، از یک پزشک متخصص پوست مشاوره بگیرید.
جمع‌بندی
تقریبا همه افراد در دوره‌ای از زندگی خود با مشکلاتی مانند جوش یا چین‌وچروک مواجه می‌شوند. درمان‌های متنوعی وجود دارند که می‌توانند به بهبود ظاهر پوست کمک کنند، به‌ویژه اگر از وضعیت پوستتان رضایت ندارید. رتینول یکی از ترکیبات موثری است که به پاکسازی و افزایش حجم پوست کمک می‌کند. ممکن است چند هفته طول بکشد تا نتایج استفاده از رتینول نمایان شود و در ابتدا حتی احتمال دارد پوست شما موقتا بدتر به نظر برسد؛ بنابراین، ناامید نشوید. بهتر است استفاده از آن را به‌آرامی آغاز کنید و به‌تدریج مصرف را افزایش دهید.
منابع
https://www.healthline.com/health/beauty-skin-care/what-is-retinol
https://www.boots.com/skincare-beauty-advice/skincare-advice/skincare-basics/how-to-use-retinol
https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/23293-retinol